Fronestika: rracionalizëm modest epistimik

Tashmë, do braktisim pesë alternativatë e post-pozitivizmit dhe do shqyrtojmë në përmbledhje një alternativë të re që fiton çdo ditë e më shumë dominancë në marrdhën-iet ndërkombëtare. Ajo është fronestika, e përmëndur në bërthamën e kësaj esse-je (Fenomenologjia Demokraci: Demos versus Universalizmit). Figura qëndrore e kësaj epistimologjie është Bent Flyvbjerg. Është doktor në Inxhinieri, Teknologji, Shkencë, Urbanistikë, Gjeografi dhe ka dhënë një numër të konsiderueshëm leksionesh dhe studimesh në universitetetë e SH.B.A. Është figura qëndrore e ekonomisë së Danimarkës. Mund të shtojmë pa asnjë dyshim: është ndoshta filozofi më i pajisur mendërisht me një armatë njohurishë epistimologjike dhe që rivendikon tezë panglobale.

[19]Organizata për kërkime fronestike e fillon disertacionin e saj me pyetjet më të zakonshme dhe më të logjikshme, pyetje që gjënden vetëm në dialogjet e Sokratit dhe të nxënësit të tij Platon apo të Hipokratit me Sokratin:

Ku po shkojmë me gjithë këtë administratë problematike specifike?

Cilët fitojnë dhe cilët humbasin, dhe me cilët mekanizma të pushtetit?

Është ky zhvillim i dëshirueshëm?

Çfarë, nëse ka ndonjë gjë që të bëjmë në lidhje me të?

Studimi i organizatës fronestike është një koncept i ‘ri’ dhe ka lidhje me studimet e menaxhimit, i përqëndruar në etikën dhe pushtetin e orgazatave. Gjithshtu, është e bazuar në interpretimin bashkëkohor të konceptit Aristotelian fronesis, zakonisht e përkthyer si ‘urtësi praktike’ dhe ndonjëherë si ‘maturi’[q.v]. Fronesi, është aftësia të mendosh dhe të veprosh në lidhje me vlerat, të deliberatosh rreth ‘gjërave që janë të mira ose të këqija për njerëzit’ —sipas ligjëratës së Aristotelit.

Kështu, studimet e organizatës fronestike, preokupohen me deliberacionin, gjykimin dhe praksis në lidhje me katër pyetjet e parashtruara. Praksis është procesi me të cilin fronestika si koncept bëhet realitet [teori praktike]. Përgjigjet e pyetjeve janë përdorur si informacion për dialogjet në zhvillim, dhe rreth mundësive dhe rrezikshmërive që organizatatë dhe administratë ndeshin dhe se si gjërat mund të bëhen ndryshe. Përemëri vetor ‘ne’, konsiston në ato studime që pyesin pyetjet e mësipërme dhe ata që ndajnë shqetësimet e studjuesve, duke përfshirë njerëz të tjerë në administrata që janë duke studjuar. Studjuesit fronecistë nuk shohin një ‘ne’ të përgjithshme dhe të bashkuar në renditje, me anë të të cilës pyetjeve mund t’u japësh një përgjigje objektive.
Se çfarë është ‘fitim’ dhe ‘humbje’ zakonisht varet nga perspektiva e marrë në konsideratë, dhe kur një person ‘fiton’ ndoshta do të thotë që dikush tjetër ‘humbet’!. Studjuesit e fronestikës janë shumë në djeni për rëndësinë e perspektivës, dhe nuk shohin arsye neutrale, nuk shohin gjithashtu, ‘optikë që buron nga asgjëkundi’, për punën e tyre. Përqëndrimi i organizatës fronestike është në aktivitete praktikë dhe njohuri praktike në situata përditësore në administrata [akt-studim; pragmatizëm]. Kjo mund të supozoj, por nuk është e kufizuar, një përqëndrim në njohurinë sociologjike, etnografike dhe dukurisë historike si psh: ‘jeta e përditshme’ dhe ‘njerëzitë e përditshëm’, dhe përqëndrimin e tyre në të ashtu quajturën ‘përbashkësi’. Se çfarë do të thotë ‘përditshëm’ është një fokus në pratikat e ditës [përqëndrim-studimpraktik] — përbashkësi ose të specializuar në një nivel të lartë ose esoterik [kuptuar ose përvojuar nga vetëm një grup i vogël shoqëror ose njerëzish të cilët ndajnë një zonë të caktuar njohurishë ose aktivitete] e cila përbën një fushë organizative të të njëjtit interes, pavarsisht se nëse këto praktika përbëjnë një bursë shkëmbimesh, një organizatë fshatarësie, rrethinë, koorporatë multinacionale, një zyrë qeveritare, një pavjon të emergjencës apo një këshill të një shkolle lokale. Rezultatet e studimeve të organizatës fronestike janë konkrete dhe kanë shembuj dhe detaje narrative për rrugët më të cilat pushteti [quod vide] dhe vleratë funksionojnë në organizata, dhe cilat janë konseguencatë, dhe gjithashtu, të sugjeroj se pushteti dhe vleratë mund të ndryshojnë me qëllim që të funksionojnë me konseguenca të tjera. Studimi fronestikë e mban këtë element deri sa situatatë e organizatës të bëhen të qarta, të cilat janë qartësuar nga studime të hollësishme dhe komlekse për who is doing what to whom, dmth: kush dhe çfarë dhe kujt i behet? Kjo shtjëllesë, është principi bazë i organizatës fronestike dhe ofron hallkatë kryesore të praksis.

Iplikacionet e kësaj metodologjie mund të përshkruhen shkurtimisht në nëntë pikat e më poshtëme, të cilat nuk duhet të shihen si të domosdoshme por si indikatorë drejtimi:

Fokusohet në vlera (çfarë është e mirë ose e keqe për njerëzit në organizata).

Pozicionon pushtetin në qëndër të analizës [teori aktor-rrjeti; teori kritike] (për arsye se sikurse Bertrand Russell vëzhgoi, koncepti fondamental në shkencat sociologjike është pushteti, në të njëjtën mënyrë sikurse energjia është koncepti fondamental në fizikë; pushteti është produktiv).

Shkon afër realitetit (të përmirësoi kuptimin dhe të siguroi përkatësinë).

Thekson ‘gjëra të vogla’ (Zoti ekziston në detaje — njëlloj është Djalli) [etnometodologji].

Shikon në praktikë para diskursit (çfarë është bëre është më e rëndësishme nga çfarë është thënë, dhe të kuptosh ndryshimin midis të dyjave është mjet më efektiv për të mësuar rreth administratës dhe organizimit).

Precedent për studim dhe kontekst (për arsye se gjykimi praktik qëndërzohet drejt fronesis dhe rreth menaxhimit të mirë, dhe është e bazuar në precedent dhe në varësinë kontekstuale).
Pyet ‘Si?’. Përshkruaj (për të kuptuar procesin dhe çfarë të bësh).

Lëviz përtej elementëve dhe strukturës (që të përvetësosh botën e jashtme [jashtësinë] në organizata dhe të jashtësosh përvetësimin).

Bëj dialog me polifoni njerëzish (fronestika është dialogjike dhe pretendon autoritet final).

Debatet

Për arsye se fronesis preokupohet veçanërisht me vleratë, ajo shkon përtej njohurisë analitike, shkencore (epistimit) [realizmit] dhe njohurisë teknike ose di se si (techne) angazhon gjykime dhe vendime të krijuara nga një aktor virtuoz [antik] social. Aristoteli ishte i qartë në vështrimin e tij të nocionit fronesis të cilin e konsideronte si më të rëndësishmin midis tre virtyteve intelektualë: epistem, techne dhe fronesis. Fronesis është më i rëndësishëm për arye se është aktiviteti me të cilin rracionaliteti shkencor dhe instrumental është i balancuar nga vlera-rracionale; dhe për arsye...sipas Aristotelit, kjo balancë është vendimtare për mbarëvajtjen e organizatës — nga familja drejtë punës dhe më tej drejtë shtetit. Të shpërfillësh vlerë-rracionalitetin në organizatat humane është një lloj sikurse të kërkosh trazira, theksonte Aristoteli. Skandalet e shumtë të cilët shfaqen kohët e findit në qeverisjet e koorportave, mund të shihen si raste paradigmatikë. Këto rezultojnë nga ekzekutivë të cilët nuk kanë kuptuar rëndësinë dhe nuk janë njohës të nocionit fronesis. E shprehur në terma historik dhe teorik, Aristoteli dhe Makiaveli janë mendimtarët klasik të fronesis. Ithtarët bashkohor në lidhje me këtë vazhdë janë Pierre Bourdieu, Michel Foucault, Clifford Geertz, Alasdair MacIntyre, Martha Nussbaum dhe Richard Rorty, të cilët theksojnë rëndësinë e fronestikës para njohurisë epistimike për organizatatë sociale, pavarsisht ndryshimeve të rëndësishme në fusha të ndryshme shkencore. Duket se epistimologjia [epistimik] dhe materializimi i saj që është teknologjia [techn], kanë novojë për rracionalizmin si instrument shkencor i cili dominon mendimin dhe gjuhën moderne dhe që ne nuk kemi një fjalë për një virtyt përcaktues intelektual, fronesis, të cilën Aristoteli dhe mendimtarë themeltarë të tjerë të traditës perëndimore e panë si një ndër kushtet më të rëndësishëm të një organizate të suksesshme sociale [pozitivizëm dhe post-pozitivizëm].

Kështu, shkenca epistimike, e modeluar pas shkencave të natyrës, duket se ka fituar dominancë deri në një farë shkalle, ku edhe aktivitetet intelektualë sikurse janë studimet organizative dhe shkencatë sociale, të cilat nuk janë dhe ndoshta kurrë nuk mund të bëhen shkencore në sensin epistimik, social shkencor, kanë gjetur veten e tyre të detyruara të luftojnë për pozicionin e tyre shkencor dhe të legjitimojnë veten e tyre të shprehur në model epistimik. Sipas ithtarëve të kësaj shkence, studimi organizativ epistimik është rryma kryesore për studim organizativ, dhe rivendikimetë e saj globale janë të bazuara në vërtetësitë gjenerike rreth menaxhimit dhe organizatave.

Perspektivat

Perspektivatë duket se janë të kënaqshme, kjo nga vetë fakti që ka shumë përpjekje nga grupe të ndryshme ontologjike që miratojnë trajtimin e fronestikës edhe në sektor të tjerë të jetës sociale. Mjafton që këto studime të merren në konsideratë dhe të aplikohen në të gjithë sektorët e jetës publike. Kështu, implikacionet teorike dhe metodologjike të fronestikës për studimin e organizatave dhe menaxhimit janë shpjeguar në veprën e Flyvbjergut ‘Making Organization Research Matter: Power, Values, and Phronesis’(2001-2003). Shembujtë e mëposhtëm shërbejnë si një trup emergjent për elementët e sdudimeve organizativë të cilët përmbajnë elementë të fronestikës. Spikat puna e Clegg (1997), gjithashtu Clegg dhe Komberg (2003) në studimet e pushtetit dhe oranizatave. Në organizimin e firmave dhe financave, duhet të përmendet puna e Miller (2003) . Në organizimin e shencës dhe të teknologjisë, është puna e Latour dhe Rabinow (1999). Dhe në organizimin e qeverisë, është puna e Schram dhe e Caterino (2006), Flyvbjerg (1998) dhe e Dean (1999).

Në përmbledhje të të gjithë shtojcës: drejtësi pozitive është ajo që mbron vleratë, individuale, familjare, qytetare, bashkiake dhe rajonale por gjithnjë duke patur epiqendër fronesis, dhe gjithashtu, në qëndër të vëmëndjes duhet të jetë pushteti i cili gjithnjë derivon nga demos. Demos në këtë mënyrë duhet të përbëj principin bazë demokratikë, pushteti duhet të jetë frut i demos dhe domos përcaktues i fatit të pushtetit. Nëse kjo balancë arrihet, atëherë do kemi prodhim të drejtësisë pozitive. Demos është i vetmi instrument që demonstron rracionalitet. Rracionaliteti është gjithnjë i varur nga konteksti dhe konteksti i rracionalitetit është pushteti. Flybjerg arsyeton në ‘Rationality and Power’, se sa më i madh pushteti aq më i vogël është rracionaliteti ndërsa Kant thoshte, që sa më i madh pushteti aq më shpejt prishet përdorimi i lirë i arsyes.